Τι είναι η Ενσυνειδητότητα; Θυμάσαι;

Τι είναι η Ενσυνειδητότητα - Mindfulness

Η Ενσυνειδητότητα είναι η επίγνωση που αναδύεται μέσω της σκόπιμης εστίασης στην παρούσα στιγμή, χωρίς κριτική διάθεση.

Ο όρος Ενσυνειδητότητα είναι σχετικά καινούργιος και δεν έχει ακόμη συμπεριληφθεί στα λεξικά. Ωστόσο, μπορούμε να ορίσουμε την ενσυνειδητότητα ως «…την εγγενή ικανότητα του ανθρώπου να γνωρίζει ότι έχει άμεση αντίληψη των πνευματικών και ψυχικών του ενεργειών, όπως αυτές εκπορεύονται από αυτόν, την απήχηση που έχουν στο περιβάλλον του και το πώς επιστρέφουν στον ίδιο».

Η Ενσυνειδητότητα περιλαμβάνει τρεις βασικές λειτουργίες:

  • Τον Σκοπό: Τη συνειδητή καθοδήγηση της προσοχής και της σκέψης μας προς έναν συγκεκριμένο σκοπό, ο οποίος είναι εναρμονισμένος με τις αξίες μας.
  • Την Παρουσία: Την πλήρη εστίαση της προσοχής στην παρούσα στιγμή χωρίς να παρασυρόμαστε από εσωτερικά ή εξωτερικά ερεθίσματα.
  • Την Αποδοχή: Την αντίληψη και την αναγνώριση των εμπειριών της παρούσας στιγμής χωρίς κριτική, αλλά με συμπόνια για τον εαυτό μας και ενσυναίσθηση για τον κόσμο γύρω μας.

Ο νους, έχει την ιδιότητα να ταλαντεύεται διαρκώς σε σκέψεις για το παρελθόν και υποθετικά σενάρια για το μέλλον, γεμίζοντας μας ανησυχίες και άγχος.  Εξασκώντας την ενσυνειδητότητα, εστιάζουμε στο παρόν, στρέφοντας την προσοχή μας στην αναπνοή, στις σωματικές αισθήσεις ή στο περιβάλλον. Μαθαίνουμε να αποδεχόμαστε την παρούσα στιγμή όπως είναι χωρίς να προσπαθούμε να την αλλάξουμε και χωρίς να αντιστεκόμαστε στη ροή. Αυτή η αποδοχή μας επιτρέπει να διατηρούμε την ηρεμία μας ακόμη και σε δύσκολες καταστάσεις.

Η ενσυνειδητότητα μας επιτρέπει να παρατηρούμε τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις εμπειρίες μας χωρίς κριτική και επικρίσεις. Αντί να τις χαρακτηρίζουμε ως καλές ή κακές, τις αναγνωρίζουμε όπως προκύπτουν και τις αφήνουμε να περάσουν χωρίς να αγκιστρωνόμαστε σε αυτές.

Με την ενσυνειδητότητα προσεγγίζουμε τις εμπειρίες μας με ανοιχτότητα, αναγνωρίζοντας τις παγιωμένες πεποιθήσεις μας και βλέποντας τα πράγματα με νέα ματιά και φιλομαθή περιέργεια. Μαθαίνουμε να εκτιμούμε τις μικρές χαρές στη ζωή, καλλιεργώντας το αίσθημα της ευγνωμοσύνης και της συμπόνιας, τόσο για τους συνανθρώπους μας όσο και για τον εαυτό μας.

Η Ενσυνειδητότητα στον δυτικό κόσμο

Στις μέρες μας, η ενσυνειδητότητα, συνδέεται περισσότερο με μια αρχαία βουδιστική πρακτική, όμως αντίστοιχες πρακτικές μπορούμε να βρούμε και στις διδασκαλίες αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων όπως ο Σωκράτης, ο Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης. Οι φιλόσοφοι αυτοί τόνιζαν τη σημασία της αυτογνωσίας και της καλλιέργειας της αρετής ως μέσο για να ζήσει κανείς μια ικανοποιητική και ουσιαστική ζωή.

Ο στωικισμός, που υπήρξε μια από τις πιο σημαντικές φιλοσοφικές σχολές για σχεδόν πέντε αιώνες, διδάσκει την εστίαση στο παρόν και την αποφυγή της απόσπασης της προσοχής από το παρελθόν ή το μέλλον.

Ο Μάρκος Αυρήλιος στο έργο Τα εις εαυτόν αναφέρει, επίσης, ότι αν κάποιος αποδιαλέξει στο νου του ό,τι βρίσκεται στο μέλλον και ό,τι έχει ανεπίστρεπτα περάσει και εστιάσει με προσοχή στο παρόν, θα μπορέσει να ζήσει με γαλήνη και με σεβασμό προς τον εαυτό του.

Η ενσυνειδητότητα, όπως τη γνωρίζουμε σήμερα, εμφανίστηκε στον δυτικό κόσμο τον 20ο αιώνα. Συγκεκριμένα, το 1979, ο καθηγητής ιατρικής Jon Kabat-Zinn, ανέπτυξε το πρωτοποριακό πρόγραμμα Mindfulness-Based Stress Reduction (MBSR), με το οποίο εφάρμοσε πρακτικές ενσυνειδητότητας σε χώρους περίθαλψης για να βοηθήσει τα άτομα να διαχειριστούν το στρες, τον πόνο και την ασθένεια. Από τότε, η ενσυνειδητότητα αναγνωρίστηκε ως μια τεκμηριωμένη προσέγγιση για την ενίσχυση της ψυχικής και συναισθηματικής ευεξίας.

Τα Οφέλη

Είναι εύκολο να σταματήσουμε να προσέχουμε τον κόσμο γύρω μας. Είναι επίσης εύκολο να χάσουμε επαφή με τις αισθήσεις του σώματός μας και να ζούμε με τις σκέψεις μας. Αναγνωρίζοντας τις σκέψεις μας, συγχρόνως, παρατηρούμε πως αυτές οι σκέψεις καθοδηγούν τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές μας.

Η ενσυνειδητότητα είναι μια τεκμηριωμένη πρακτική η οποία έχει πολλά οφέλη. Ερευνητές σε διάφορους τομείς, όπως η ψυχολογία, οι νευροεπιστήμες, η ιατρική και η εκπαίδευση, διαπίστωσαν ότι μπορεί να συμβάλει στη μείωση του άγχους και του στρες, επιτρέποντας στους ασκούμενους να αντιμετωπίζουν τις προκλήσεις της ζωής με ψυχική ηρεμία. Η ενσυνειδητότητα ενισχύει επίσης την αυτογνωσία, βελτιώνοντας την ικανότητα των ανθρώπων να κατανοούν τον εσωτερικό τους κόσμο και να διαχειρίζονται αποτελεσματικά τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους. Επιπλέον, η πρακτική της ενσυνειδητότητας προάγει μια θετική στάση απέναντι στη ζωή, μειώνει τον νοητικό θόρυβο και φέρνει την αίσθηση της σταθερότητας, οδηγώντας σε συνολική ευημερία.

Η ενσυνειδητότητα είναι ένα ισχυρό μέσο για την ενίσχυση της ψυχοσωματικής ευεξίας και την επίτευξη μιας ουσιαστικής και πιο ισορροπημένης ζωής.

Τρόποι εξάσκησης

Η ενσυνειδητότητα είναι ιδιότητα, ο διαλογισμός είναι πρακτική

  • Υπάρχουν πολλοί τρόποι για την ανάκτηση αυτής της έμφυτης ικανότητας και ο καθένας μπορεί να επιλέξει ανάλογα τις προσωπικές προτιμήσεις και τον τρόπο ζωής.

    Μερικές από τις μεθόδους είναι:

    • Ασκήσεις αναπνοής
      Ένας απλός και αποτελεσματικός τρόπος για την εξάσκηση της ενσυνειδητότητας και τη μείωση του στρες.
    • Διαλογισμός
      Συχνά, συγχέεται με την Ενσυνειδητότητα χωρίς όμως να είναι ταυτόσημα αλλά ούτε και συνώνυμα. Ο διαλογισμός είναι μια από τις πρακτικές για την εξάσκηση της Ενσυνειδητότητας.
    • Σάρωση σώματος
      Η παρατήρηση κάθε μέρους του σώματος ξεκινώντας από τα δάχτυλα των ποδιών και ανεβαίνοντας μέχρι την κορυφή του κεφαλιού σας. Ο στόχος της σάρωσης σώματος είναι η επίγνωση των αισθήσεων στο σώμα και η απελευθέρωση από συσσωρευμένες εντάσεις.
    • Γιόγκα
      Η κίνηση του σώματος με συγκεκριμένο τρόπο, εστιάζοντας στην αναπνοή και στην παρούσα στιγμή.
    • Περιπατητικός διαλογισμός
      Βάδιση με πλήρη εστίαση στην αναπνοή, στην αίσθηση των πελμάτων στο έδαφος και σε όλη την κίνηση του σώματος.
    • Ενσυνείδητο φαγητό
      Η εστίαση της προσοχής στις αισθήσεις κατά τη διάρκεια του φαγητού, έναντι μιας ασυναίσθητης και αφηρημένης κατανάλωσης.
    • Ενσυνείδητη ανάγνωση
      Αναφέρεται στην πλήρη εστίαση στο κείμενο, έναντι σε μια παθητική ή αφηρημένη ανάγνωση. Διαβάζοντας ενσυνείδητα, επιτυγχάνεται βαθύτερη κατανόηση του περιεχομένου.
    • Ενσυνείδητη γραφή
      Συνδυάζει την Ενσυνειδητότητα με τη συγγραφή. Περιλαμβάνει την επίγνωση της στιγμής, εστιάζοντας στις αισθήσεις — την κίνηση του μολυβιού ή των δακτύλων στο πληκτρολόγιο, την αναπνοή— καθώς και στις σκέψεις και στα συναισθήματα που προκύπτουν κατά τη διάρκεια της συγγραφής. Ο στόχος είναι η αξιοποίηση της γραφής ως εργαλείο για αυτογνωσία, αναστοχασμό και προσωπική ανάπτυξη. Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να βρείτε εδώ.

    Η ενσυνειδητότητα είναι κάτι περισσότερο από μια απλή τάση —είναι μια ριζική αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουμε τον εαυτό μας και τον κόσμο.

Βιβλιογραφία

Black, D. S. (2011). A brief definition of mindfulness. Mindfulness Research Guide.

https://doi.org/10.37514/PRA-B.2017.0278

Dawson, P. (2014). Creative Writing and the New Humanities.
Germer, C. K. (2009). The mindful path to self-compassion: freeing yourself from destructive thoughts and emotions. Guilford Press.
Kabat-Zinn, J. (1994). Wherever you go, there you are: mindfulness meditation in everyday life. Hyperion.
Khramtsova, I., & Glascock, P. (2010). OUTCOMES OF AN INTEGRATED JOURNALING AND MINDFULNESS PROGRAM ON A US UNIVERSITY CAMPUS. Revista Psihologie (Romania), 56, 208-218.
Lage, C. A., Wolmarans, D. W., & Mograbi, D. C. (2022). An evolutionary view of self-awareness. Behavioural Processes, 194, 104543.
Lepore, S. J., & Smyth, J. M. (2002). The Writing Cure: How Expressive Writing Promotes Health and Emotional Well-being. American Psychological Association.

https://www.nhs.uk/mental-health/self-help/tips-and-support/mindfulness/

Μότσια, Σ. (2023) Δημιουργική Γραφή, Ενσυνειδητότητα & Αυτογνωσία. Μεταπτυχιακή διατριβή, ΕΑΠ.
Picture of Σοφία Μότσια

Σοφία Μότσια

MA Creative Writing, BA Theatre studies

Facebook
Twitter
LinkedIn
Pinterest
WhatsApp

Εγγραφείτε στο newsletter