Κι αν γράψω ενσυνείδητα;
XXVIII
...και να εξετάζω τον εαυτόν μου και τους άλλους ανθρώπους και ότι η απερίσκεπτος και ανεξάρτητος ζωή δεν είνε ζωή αξία διά τον άνθρωπον. Πλάτων - Απολογία Σωκράτους
Στο λεξικό της Αμερικανικής Ψυχολογικής Ομοσπονδίας (American Psychological Association)[1], ο Εαυτός αναφέρεται ως η ολότητα του ατόμου που αποτελείται από όλα τα χαρακτηριστικά του γνωρίσματα, συνειδητά και ασυνείδητα, ψυχικά και σωματικά. Εκτός όμως, από τη βασική αναφορά στην προσωπική ταυτότητα, την ύπαρξη και την εμπειρία, η χρήση του όρου στην ψυχολογία είναι ευρύτατη. Γενικότερα, υποστηρίζεται ότι ο Εαυτός αναπτύσσεται σταδιακά μέσω μιας εξατομικευμένης διαδικασίας, η οποία δεν ολοκληρώνεται μέχρι την όψιμη ωριμότητα.
Καθώς νέες έρευνες και απόψεις αντιπαρατίθενται συνεχώς με τις κλασικές, γίνεται όλο και περισσότερο αποδεκτό ότι ο Εαυτός, δεν πρέπει να θεωρείται ως μια μοναδική έννοια· αντίθετα, ότι συγκροτείται μέσα από πολλαπλές διαδικασίες, διαιρείται σε διαφορετικά συστατικά στοιχεία και είναι ικανός να εξελιχθεί. Η ανάπτυξη της αυτογνωσίας συνεπάγεται τη μετατόπιση της εστίασής μας προς αυτές τις διαδικασίες και τα συστατικά, καθιστώντας την αυτογνωσία την επίγνωση του εαυτού μας.
Η αυτογνωσία, λοιπόν, μπορεί να γίνει κατανοητή ως η διαδικασία κατά την οποία κάποιος γίνεται αντικείμενο της προσοχής του. Κάθε εμπειρία είναι μια εμπειρία πρώτου προσώπου και το υποκείμενο που ζει μια τέτοια εμπειρία αναφέρεται είτε ως «εγώ»[2] είτε ως «ο εαυτός μου». Η ύπαρξη της αίσθησης του Εαυτού επιτρέπει τη δημιουργία ενός πρωταγωνιστή που βιώνει τα αντικείμενα και τα γεγονότα καθώς διαπερνούν τη νοητική ζωή. Ο Εαυτός ή το Εγώ σε κάθε εμπειρία (π.χ. «πεινάω»), έχει αποτελέσει κλασικό θέμα ενδιαφέροντος μεταξύ διαφορετικών πεδίων.
Ορισμένοι ερευνητές έχουν διακρίνει δύο διαστάσεις της αυτογνωσίας: την ιδιωτική αυτογνωσία, δηλαδή τον βαθμό στον οποίο οι άνθρωποι σκέφτονται για ιδιωτικές, εσωτερικές πτυχές του εαυτού τους που δεν είναι άμεσα αντιληπτές από τους άλλους — π.χ. τις σκέψεις, τα κίνητρα και τα συναισθήματά τους— και τη δημόσια αυτογνωσία, δηλαδή τον βαθμό στον οποίο οι άνθρωποι σκέφτονται για τις δημόσιες, εξωτερικές πτυχές του εαυτού τους που μπορούν να γίνουν άμεσα αντιληπτές από τους άλλους — π.χ. τη φυσική τους εμφάνιση, τους τρόπους και τη συμπεριφορά τους.
Η αυτογνωσία είναι μια σύνθετη έννοια και ένα από τα βασικά συστατικά της είναι η ικανότητα να αντιλαμβανόμαστε τις αντιδράσεις μας σε διάφορες καταστάσεις. Η ενσυνείδητη γραφή η οποία περιλαμβάνει και την καταγραφή αυτών των καταστάσεων, μπορεί να βοηθήσει στη σύνδεση αυτών με τα συναισθήματα που δημιουργούν. Έτσι, η πράξη της συγγραφής γίνεται μια θεραπευτική και αναπτυξιακή δραστηριότητα, ιδιαίτερα ευεργετική και θετική, η οποία παρέχει τις συνθήκες για προσωπική ανάπτυξη. Ακόμη και χωρίς να είναι το κύριο ζητούμενο ή και το καθοριστικό στοιχείο, η συγγραφή, έστω και ως παράπλευρη ωφέλεια, μπορεί να λειτουργήσει ως μέσο ενδοσκόπησης, ανακάλυψης και βελτίωσης του εαυτού.
Η αξιοποίηση της ενσυνείδητης γραφής ως μέσο ανάπτυξης της αυτογνωσίας προϋποθέτει την τακτική εξάσκησή της, όπως ακριβώς και η γύμναση του σώματος. Χρησιμοποιείται για τον επαναπροσδιορισμό των εμπειριών, την καταγραφή των γεγονότων με συμπόνια για τον εαυτό και ενσυναίσθηση για τους άλλους και για την αποτύπωση της καθημερινότητα με λεπτομέρεια και φιλομαθή περιέργεια. Είναι σημαντικό, λοιπόν, να εστιάζει στην εκτίμηση και την ευγνωμοσύνη για τα «μικρά πράγματα» τα οποία τελικά, είναι τα πιο σπουδαία.
Στη βιβλιογραφία για την ενσυνείδητη γραφή, αναφέρονται τέσσερις οδοί που οδηγούν στην ολότητα μαζί με όλες τις εμπειρίες μας, καλές, κακές, μέτριες, ευχάριστες, δυσάρεστες, ουδέτερες κλπ.
- Πρώτη οδός
Εξασκώντας την αυτογνωσία βρίσκουμε τον δρόμο που μας οδηγεί στο μέρος που κατοικεί ο εαυτός. - Δεύτερη οδός
Καλλιεργώντας την καλοσύνη προς τον εαυτό, μαθαίνουμε να αποδεχόμαστε τις εμπειρίες μας ως γεγονότα που συνέβησαν σε εμάς και όχι ως ορισμό του εαυτού μας. - Τρίτη οδός
Αναπτύσσοντας τη διορατικότητα και την οξυδέρκεια, κατανοούμε την ουσία της πορεία μας στη ζωή. - Τέταρτη οδός
Γράφοντας ενσυνείδητα αναπροσδιορίζουμε τον Εαυτό μας και τελικά τον αναδημιουργούμε.
Συνοπτικά, η ενσυνείδητη γραφή είναι ένα ισχυρό μέσο για την προσωπική ανάπτυξη και την αυτογνωσία. Αφιερώνοντας χρόνο για την καταγραφή των εμπειριών μας, συνειδητοποιούμε τα μοτίβα των σκέψεων και της συμπεριφοράς μας και οδηγούμαστε σε μια ολοκληρωμένη κατανόηση του εαυτού. Επιπλέον, η ενσυνείδητη γραφή μπορεί να αποτελέσει μια καθαρτική εμπειρία και μια θεραπευτική διέξοδο για τη μείωση του στρες, του άγχους και την απελευθέρωση συσσωρευμένων συναισθημάτων.
[1] APA Dictionary of Psychology
[2] Ο εαυτός, ιδιαίτερα η συνειδητή αίσθηση του εαυτού (Latin, “I”) και όχι η δημοφιλής και οιονεί του έννοια που αναφέρεται στο συστατικό της προσωπικότητας το οποίο ασχολείται με τον εξωτερικό κόσμο και τις πρακτικές απαιτήσεις του.
Βιβλιογραφία
https://doi.org/10.26417/153mgv68
https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.beproc.2021.104543